Skąd pochodzi pizza? Kto wymyślił pizzę? Te pytania zadaje sobie wiele osób, które nie wyobrażają sobie życia bez tego pysznego dania. Choć pizza kojarzy się głównie z Włochami, jej korzenie sięgają znacznie dalej w przeszłość. W tym artykule postaramy się przybliżyć Ci historię powstania tego wypieku oraz przyjrzeć się jej ewolucji na przestrzeni wieków. Zaczynając od czasów starożytnych, poprzez wprowadzenie kluczowych składników, aż po pizzę, jaką znamy dziś.
Zobacz również: Tajemnice zdrowego wyboru: jakie czerwone wino jest najzdrowsze?
Historia pizzy – chleb płaski
Skąd pochodzi pizza? Chociaż trudno jednoznacznie określić, gdzie dokładnie powstała pizza, nie ulega wątpliwości, że jej początki sięgają czasów, kiedy ludzie zaczęli piec chleb płaski. Płaski chleb był szybszy i łatwiejszy w przygotowaniu niż tradycyjny bochenek, dlatego cieszył się dużą popularnością na całym świecie. W starożytnym Grecji, Rzymie czy Egipcie ludzie piekli chleb płaski, który serwowali z różnymi dodatkami.
Z jakiego miasta pochodzi pizza?
Neapol, znany pierwotnie jako Neapolis, był portem założonym przez Greków. To właśnie tam narodziła się pizza, jaką znamy dzisiaj. Greccy osadnicy mieszkali z miejscową ludnością, wymieniając się doświadczeniami, językiem i zwyczajami kulinarnymi. To właśnie dzięki tej mieszance kultur ukształtowała się pizza, która stała się symbolem tego miasta.
Warto zwrócić uwagę na pochodzenie słowa „pizza”. Językoznawcy przedstawiają kilka hipotez. Pierwsza z nich to łacińskie „pinsere”, oznaczające zgniatanie, spłaszczanie czy rozciąganie. Druga hipoteza wskazuje na greckie „plax”, oznaczające coś płaskiego, blat, a czasem nawet stół.
Pierwsza wzmianka o pizzy
Pierwsza wzmianka o pizzy pochodzi z X wieku, z miejscowości Gaeta, położonej mniej więcej w połowie drogi między Rzymem a Neapolem. To właśnie tam po raz pierwszy pojawiło się słowo „pizza”. Dwa wieki później, słowo to zyskało popularność w językach środkowej Italii, gdzie było jednak bardziej związane z grecką pitą niż z pizzą, jaką znamy dziś.
Pizza i pomidor – długa droga do miłości
Pizza, jaką znamy dzisiaj, nie byłaby taka sama bez pomidorów. Dzięki Kolumbowi, który był Genueńczykiem z urodzenia, a Hiszpanem z wyboru, w XVII wieku do Europy sprowadzono pomidory. Przez długi czas pizza i pomidory nie były ze sobą kojarzone, a pomysł na połączenie tych dwóch składników narodził się dopiero później.
Inspiracje zza granicy
Pomysł na posmarowanie chleba płaskiego różnymi składnikami i zjedzenie go nie jest wyłącznie włoski. Na takie rozwiązanie wpadli już Grecy, którzy serwowali pitę z różnymi dodatkami. W historii kulinariów można również znaleźć Gruzinów z ich lawaszem, mieszkańców Mezoameryki z tortillą czy Hindusi z czapati. Nie można też zapomnieć o Słowianach, którzy mieli swoje podpłomyki i podkarpacki proziak.
XVI wiek – pizza zaczyna zdobywać serca
W XVI wieku w Neapolu zaczęła się rozwijać kultura spożywania pierwszej pizzy, która była wówczas płaskim chlebem obłożonym ziołami m.in. bazylią i oregano, serem czy rybą, a także polewanym oliwą lub smalcem. Na samym początku była ona tylko sprzedawanym na ulicy przysmakiem biednych neapolitańczyków, natomiast z czasem zaczęła zyskiwać na popularności i rozprzestrzeniać się na inne części Włoch oraz Europy.
Pizza na nowo odkryta
W XIX wieku pizza dociera do Stanów Zjednoczonych, gdzie zyskuje nowe smaki i formy. Wpływ na to miała fala imigracji ze strony Włochów, którzy otwierali pizzerie i kształtowali amerykański rynek pizzy. To właśnie wtedy powstały takie odmiany pizzy, jak pizza nowojorska czy głębokościowa pizza z Chicago.
Rodzaje pizzy
Dziś pizza jest jednym z najbardziej popularnych dań na świecie. Jej mnogość smaków i form pozwala na niezliczone kombinacje składników, a także na dostosowanie pizzy do różnych kultur i tradycji kulinarnych. Choć pizza pochodzi z Neapolu, to każdy region Włoch ma swoje własne, charakterystyczne odmiany tego dania. Tak naprawdę, można ją przygotować na dziesiątki sposobów. Jedną z najpopularniejszych jest oczywiście klasyczna włoska pizza neapolitańska, którą tradycyjnie wykonuje się ręcznie i wypieka w piecu w temperaturze ok 450oC przez maksymalnie 90 sekund. Piec musi być opalany drewnem i mieć kształt kopułowy. Charakteryzuje się cienkim ciastem i pulchnymi, dobrze wypieczonymi brzegami. Tradycyjnie napoletana dzieli się na dwa rodzaje – podawaną z sosem pomidorowym, bazylią, czosnkiem i oregano marinarę oraz najbardziej znaną pizzę margherita, która swoją nazwę zawdzięcza królowej Małgorzacie Sabaudzkiej odwiedzającej w 1889 roku Neapol. To właśnie wtedy szef kuchni pizzerii Brandi przy via Toledo – Raffaele Esposito – stworzył dla niej pizzę zawierającą 3 składniki odpowiadające barwom narodowym Italii – czerwone pomidory San Marzano, zieloną bazylię i biały ser mozzarelli di bufala. Rzymska pizza romana charakteryzuje się bardziej zwartą konsystencją i mniej wyrośniętymi brzegami, a do jej wyrobu używa się pomidorów Pelati. Najpopularniejszą odmianą jest oczywiście capriciosa, podawana z mozarellą, szynką parmeńską, pieczarkami i karczochami. Ciekawą odmianą jest bianca, która zamiast sosu pomidorowego przyrządzana jest z białym sosem na bazie mleka i posypana rozmarynem. Pizza sycylijska natomiast znacząco różni się o rzymskich czy neapolitańskich. Jest ona wypieczona na grubym, puszystym cieście w kształcie prostokąta, a jej nieodłącznymi składnikami są czarne oliwki, cebula i anchois. Ser mozarella zastąpiony jest również popularnym serem Caciocavallo. Migrowanie tego wypieku przyczyniło się do powstania jego charakterystycznych rodzajów na całym świecie. Pizza nowojorska znana jest z miękkiego, cienkiego ciasta, które umożliwia złożenie jej na pół. Wielu szefów kuchni uważa, że to nowojorska woda determinuje jej ostateczny smak, przez co jest ona sprowadzana do pizzerii odległych od tego miasta. Popularna już na całym świecie pizza Chicago pieczona jest w głębokich naczyniach, dzięki czemu jej brzegi są niezwykle wysokie. W jej przypadku sos znajduje się na samym wierzchu, przykrywając ser i inne składniki. Ostatnia odmiana – pizza hawajska – podzieliła świat i jest przyczyną wielu kłótni i nieporozumień. Hawajska jest tylko z nazwy – narodziła się w Kanadzie, gdzie SamPanopoulos otworzył wspólnie z braćmi restaurację, w której pierwszy raz podano pizzę z ananasem. Kombinacja ta zapoczątkowała taki ogrom kontrowersji i krytyki szczególnie wśród Włochów, że Rada Naczelna Stowarzyszenia Rolników Włoskich wydała oficjalne oświadczenie, w którym poinformowała, że nie jest ona prawdziwą pizzą, gdyż ananas nie jest elementem kultury tego kraju.
Znasz już całą historię i wiesz skąd pochodzi pizza
Odpowiadając na pytanie, skąd się wzięła pizza, należy przyznać, że jej korzenie sięgają starożytności i chleba płaskiego. Jednak to właśnie Neapol jest kolebką pizzy, która dzięki swojej prostocie, smakowi i różnorodności składników podbiła serca ludzi na całym świecie, a tradycyjna neapolitańska technika wypieku tego drożdżowego placka wpisana została na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
Zobacz także: Kiedy jest Światowy Dzień Pizzy?
